چندصدایی و چندشخصیتی در رمان پسامدرن ایران با نگاهی به رمان اسفار کاتبان از ابوتراب خسروی

author

  • محسن نوبخت دانشجوی دکتری زبان‌‌شناسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
Abstract:

اسفار کاتبان از ابوتراب خسروی، به اعتبار حضور صداهای چندگانة شخصیت‌‌ها با‌هم و در‌هم، متنی چندصدایی تلقی می‏شود. چندصدایی اصطلاحی ‏است که باختین برای اشاره به رمان‌‌های داستایفسکی از آن استفاده کرد، که، در آن‌ها، شخصیت‌‌ها به گونه‏ای به مکالمه با هم می‌‌پردازند. در رمان‌‌های پیشامدرن، راوی گویندة مسلط در کل متن بود که اجازة هیچ‌‌گونه ابراز عقیده‌‌ای را به شخصیت‌‌ها نمی‌‌داد. در دورة مدرن، این تسلط کامل راوی از بین می‌‌رود و برابری قدرت شخصیت‌‌ها و راوی را در بیان عقایدشان شاهدیم. حال در دورة پسامدرن، این برابری به‏استقلال کامل شخصیت‌‌ها در متن بدل می‏شود و شخصیت‌‌ها حتی گاه از راوی/ نویسندة رمان نافرمانی می‌‌کنند. به این‏ترتیب، متن شاهد حضور آواهای متعدد می‏شود و، از طریق چندصدایی، سرشت متکثرگونة فضای پسامدرنیستی را می‌‌نمایاند. حال سؤال این ‏است که چندصدایی چگونه در متن تجسم‏ یا، به عبارتی، متنیت می‌‌یابد. بر این اساس، در این مقاله، تأکید روی بازتاب ذهنیت شخصیت‌‌ها در زبان آن‌ها‏ست. بنابراین، با بررسی ترکیب و رقابت انواع متفاوت شخصیت‌‌ها و نیز حضور دیگر شخصیت‌‌ها در ذهن ‏یک شخصیت، چگونگی شکل‌‌گیری کانونی‌‌سازی درونه‌‌گیری‌‌شده و تأثیر آن در ایجاد چندصدایی متن نشان داده خواهد شد. با توجه به متن‌‌های نمونه‌ای که در بخش تحلیل داده‌ها آورده شده، ما نه تغییر مدام زاویة دید بلکه‏ حضور کانونی‏سازهای چندگانه را شاهدیم که کانونی‌‌شونده‌های دیگر را در خود جمع می‌کند. این کانونی‌شونده‌ها گاهی افراد دیگری‌‌اند و گاهی خودِ دیگرِ کانونی‌ساز. بنابراین، هنگام بازگویی مطالب از زبان کانونی‌‌سازِ چندگانه، ضمیر‌های اول‏شخص و سوم‌شخص را می‌بینیم که از جانب خودِ کانونی‌ساز برای اشاره به خود به‌کار می‌رود: خودِ عینی و خودِ ذهنی‌اش، یعنی ضمیر‌های «من» و «او». بدین‌ترتیب، صداهای متفاوت تأثیر زبانی خود را در متن تجسم می‌بخشند و متن، به‌‌واسطة چند‌‌شخصیتیِ حاصل از این خودهای متفاوت، چندصدایی‏بودن خود را متجلی می‌سازد.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

بُن‌مایه‌های اساطیری در اسفار کاتبان اثر ابوتراب خسروی

رمان یکی از گونه­های ادبی جهان معاصر یکی از قالب­های گنجایش اساطیر و اندیشه­های روزگار اساطیری است. "اسفارکاتبان" نمونه­ای از رمان با رویکرد اسطوره و عرفان شرقی است. اهم مضامین اساطیری کار بسته شده در این اثر عبارتند از؛ تناسخ کتابت کهن الگوهای ایزدان زن اثیری و دو وجهی اندیشه­های رادیکالی و نژادپرستانه­ی یهود کهن الگوی تقدیر اسطوره­ی مار آرمان مرگ اندیشی و بی­مرگی. خسروی در این اثر با استفاده...

full text

تحلیل رمان اسفار کاتبان بر اساس شاخصه‌های نگارش رمان مدرنیستی و پسامدرنیستی

برخی از متون ادبی در مرز میان دو جریان ادبی قرار دارند و ویژگی‌های هر دو را منعکس می‌سازند. برخی از مؤلّفه‌های ادبی نیز بین هر دو جریان مشترک است و می‌توان آنها را حتّی در متون خلق‌‌شده در دو دورۀ متفاوت مشاهده کرد. رمان اسفار کاتبان جزو آثاری است که بسیاری از تکنیک‌ها و تمهیدات مشترک بین شیوۀ نگارش مدرنیستی و پسامدرنیستی را دارد؛ تمهیداتی چون تعدّد راوی و روایت‌ها، بی‌نظمی زمانی در روایت، مرگ مؤلّ...

full text

مقایسه‌ی جلوه‌های چند آوایی باختین در نمایشنامه " داستان دور و دراز و... سلطان ابن سلطان و ... به دیار فرنگ به روایت مرد مشکوک "(محمد چرمشیر) و رمان "اسفار کاتبان"(ابوتراب خسروی)

این مقاله قصد دارد تا با بهره‌گیری از برخی آموزه‌های نقد ادبی مدرن و به ویژه تمهید "چندآوایی" میخاییل باختین به مقایسه‌ی گزیده متونی از ادبیات و درام معاصر ایران بپردازد. چندآوایی به عنوان ظرفیت بالقّوه متن برای تولید و تکثیر معنا این امکان را به خواننده می‌دهد تا با نگرشی نو رمان‌ها و نمایشنامه‌های ایرانی را تحلیل نماید. هدف اصلی این تحقیق کشف جلوه‌های چندآوایی در دو نمونه مطالعاتی نمایشنامه دا...

full text

بررسی رئالیسم جادویی و نوستالژی بازبینانه در لایه‌های روایی رمان اسفار کاتبان

رمان  اسفار کاتبان در 1379، جایزه مهرگان را از آن نویسنده اش؛ ابوتراب خسروی، نمود. این اثر که از لایه های مختلف روایی بهره می گیرد، در حالی که در لایه اول خود سعی در روایت آشنایی سعید و اقلیما دارد، در لایه های روایی دیگر، متون کهن از جمله مصادیق الآثار شیخ یحیی کندری یا همان تاریخ مظفری و زندگی شدرک قدیس را باز خوانی می کند. این ویژگی در داستان که قابل رویت در داستانهای پست مدرن است، لایه های ...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 3  issue 6

pages  85- 120

publication date 2013-03-20

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023